دعا و نیایش سخن باطن است و موجب جلاى دل، که به انگیزه ارتباط بنده با خدا، قطره با دریا، ظلمت‏ با نور، نهایت ضعف با نهایت قوت، منتهاى نقص با کمال نامتناهى انجام مى‏گیرد.

ادعیه ما آمیزه ‏اى از لطایف و معارف و اسرار است که انوار معنویت و روحانیت از لابلاى آن، روح خواننده مشتاق را نوازش مى‏دهد و دل را از غل و غش صیقل مى‏بخشد.

لطایف و اسرارى که از ادعیه استفاده مى‏شود در روایات نیست زیرا در روایات‏ حضرات معصومین(علیهم السلام) با مردم محاورت داشتند و به قدر عقولشان با آن‏ها تکلم مى‏کردندنه به کنه عقل خود «ماکلم رسول الله (صلی الله علیه و آله ) العباد بکنه عقله"اما باخداوند متعال به کنه عقل خودشان مناجات و دعا داشتند.

هر یک از ادعیه ماثوره، مقاله علمیه پیغمبر یا امامى است.(1) از جمله‏ ادعیه‏اى که مشحون از معارف بلند و حقایق و اسرار کشف نشده و حاوى ظرایف عرفانى‏ است “مناجات شعبانیه” است.

مناجات شعبانیه از مناجات‏هایى است که کم ‏نظیر است… از ائمه هدى ادعیه ‏اى وارد شده که مضامین آن‏ها را باید تامل کرد و آن‏هایى که اهل نظر هستند، اهل معرفت ‏هستند آن‏ها را شرح کنند و آن‏ها را به مردم ارائه دهند اگر چه هیچ کس نمى‏تواندآن چیزى که به حسب واقع هست ‏شرح کند. (2)

عارف وارسته مرحوم میرزا جواد ملکى ‏نیز ضمن معرفى کوتاهى از این مناجات، اشاره ‏اى به شرح بعضى از فقرات آن به دست‏ یکى از اهل معرفت دارند:

«مناجات شعبانیه حاوى علوم فراوانى در چگونگى معامله بنده با خداى عزوجل، ادب ‏دعا و استغفار است چنان که بعضى از فقرات آن را شخصى جلیل از اهل معرفت تفسیر کرده است.» (3)

مناجات شعبانیه در کلام رهبری

بسم‌الله الرحمن‌الرحیم

دعا، وسیله‌ى مۆمن و ملجأ مضطر و رابطه‌ى انسان ضعیف و جاهل با منبع فیاض علم و قدرت است، و بشر بى‌رابطه‌ى روحى با خدا و بدون عرض نیاز به غنى بالذات، در عرصه‌ى زندگى سرگشته و درمانده و هدر رفته است؛ “قل ما یعبۆا بکم ربىّ لولا دعاۆک”

بهترین دعا آن است که از سر معرفتى عاشقانه به خدا و بصیرتى عارفانه به نیازهاى انسان انشا شده باشد، و این را فقط در مکتب پیامبر خدا (صلّى‌اللَّه‌علیه واله‌وسلّم) و اهل‌بیت طاهرین او - که اوعیه‌ى علم پیامبر(صلی الله علیه و آله) و وراث حکمت و معرفت اویند - مى‌توان جست. ما بحمداللَّه ذخیره ‌یى بى‌پایان از ادعیه‌ى مأثوره‌ى از اهل‌بیت(علیهم‌السّلام) داریم که انس با آن، صفا و معرفت و کمال و محبت مى‌بخشد و بشر را از آلایشها پاکیزه مى‌سازد.

مناجات مأثوره‌ى ماه شعبان - که روایت شده اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) بر آن مداومت داشتند - یکى از دعاهایى است که لحن عارفانه و زبان شیواى آن، با مضامین بسیار والا و سرشار از معارف عالى‌یى همراه است که نظیر آن را در زبانهاى معمولى و محاورات عادى نمى‌توان یافت و اساساً با آن زبان قابل ادا نیست.

این مناجات، نمونه‌ى کاملى از تضرع و وصف حال برگزیده‌ترین بندگان صالح خدا با معبود و محبوب خود و ذات مقدس ربوبى است. هم درس معارف است، هم اسوه و الگوى عرض حال و درخواست انسان مۆمن از خدا.

مناجاتهاى پانزده‌گانه که از امام زین‌العابدین حضرت على‌بن‌الحسین (علیه‌السّلام) نقل شده، گذشته از خصوصیت بارز دعایى مأثور از اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)، این مزیت را داراست که به مناسبت حالات مختلف مۆمن، مناجاتها را انشا فرموده است.

خداوند به همه توفیق استفاضه و خودسازى به برکت این کلمات مبارک را عنایت فرماید.

التماس دعا

پى‏نوشت‏ها :

1_ هزار و یک نکته،نکته‏هاى 91 و333 .

2_ صحیفه نور ، ج 20 ، ص‏83 .

3- المراقبات ، ص 130 .

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان