به مناسبت ایام ولادت با سعادت امام رضا علیه السلام و حضرت معصومه سلام الله علیها در خدمت شما بزرگواران هستیم با بیان مساله ای پیرامون زیارت آن بزرگواران

(عارفاً بحقّه)

در بین اعمالی که ثواب های متعددی پیرامون آن ها ذکر شده، برخی همراه با قید [عارفاً بحقّه] بیان شده است. بدین معنا که ثواب وعده داده شده بر عمل، مشروط به شناخت به حق موضوع آن است.

مثلاً نسبت به کعبه چنین آمده: مَنْ نَظَرَ إِلَى الْكَعْبَةِ عَارِفاً بِحَقِّهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ كَفَى مَا أَهَمَّهُ.
یا نسبت به نماز فرموده اند: مَنْ أَتَى الصَّلَاةَ عَارِفاً بِحَقِّهَا غُفِرَ لَه‏ .
همچنین نسبت به دیدار شیعیان نقل شده: أَيُّمَا مُؤْمِنٍ خَرَجَ إِلَى أَخِيهِ يَزُورُهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مُحِيَتْ عَنْهُ سَيِّئَةٌ وَ رُفِعَتْ لَهُ درجه

به نظر می رسد این عنوان، شناختی را مدّنظر است که در پی دارد انجام اموری متناسب با جایگاه آن و به عبارت دیگر سبب تعظیم و تکریم آن باشد.

از این رو، نسبت به نماز بایستی معرفت بدان و حقیقت آن پیدا نمود و آن گاه آن را تعظیم و تکریم کرد. پس اگر در اول وقت خوانده نشود در مقابل تعبیر عارفاً بحقها می باشد.

زیارت اهلبیت علیهم السلام و به ویژه امیرالمؤمنین و سیدالشهدا سلام الله علیهما نیز از این نکته استثناء نیست. نسبت به زیارات معصومین نیز گرچه ثواب های مختلفی ذکر شده، اما برخی از آثار و فوائد شگفت انگیز، تنها در صورت عارف به حق بودن امام علیه السلام رقم می خورد.

در فرازی از جامعه کبیره چنین شناختی را از خداوند متعال درخواست می کنیم: فَبِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَ لَهُمْ عَلَيْكَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ‏.

در برخی روایات این تعبیر [عارفاً بحقّه] به معنای اعتقاد به امامت شخص مزور، اعتقاد به وجوب اطاعت او واعتقاد به شهید و غریب بودن آن امام تفسیر شده است.

عرفان و شناخت حق امام علیه السلام دامنه وسیعی داشته و مراتب مختلفی از مقامات معصومین را شامل می گردد، چنانچه علامه مجلسی نیز بیان کرده است.

اعتقاد به امامت و خلافت الهی امام، افتراض طاعت او بر تمام ماسوی الله ، ولایت تکوینی، ولایت تشریعی، اعتقاد به زنده بودن امام و اینکه او شاهد و ناظر اعمال ماست وهمچنین معرفت به اینکه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام) فرستادگان و تأیید شدگان از سوی خداوند می باشند و سعادت و موفقیت ما در پرتو پیروی از دستورات و الگوگیری از آنان است و نجات ما در آخرت وابسته به شفاعت آنان نزد خداوند می باشد.

چنین معرفتی حالت انس و توسل خاصی در هنگام زیارت فراهم می کند که از آن می توان به «زیارت با معرفت» یاد کرد.
امور دیگری که در روایات و زیارات معصومین بر آن تأکید شده است، را می توان از جمله مصادیق این عنوان دانست

از حمزه بن حمران نقل شده است که امام صادق (ع) فرمودند: نوه ام در سرزمین خراسان ، در شهری که به آن طوس می گویند، کشته می شود. هر کس که او را بامعرفت به حقش زیارت کند، من در روز قیامت دستش را گرفته و داخل بهشتش می کنم و لو اینکه گناه کبیره داشته باشد. راوی میگوید از امام پرسیدم، جانم به فدایت؛ معرفت حقش چه چیزی است؟ امام فرمودند: اینکه بداند، اطاعتش واجب است و اینکه او امامی است غریب و امامی است که به شهادت رسیده است. هر کس او را زیارت کند در حالیکه معرفت به وی داشته باشد، خداوند ثواب هفتاد شهیدی که حقیقتاً نزد پیامبر به شهادت رسیده باشند، را به او می دهد.

آنچه که از ادامه روایت فهمیده می شود این است که امام صادق (ع) در مقام پاسخ به راوی که می پرسد “عارفا بحقه” یعنی چه؟ می فرمایند: اینکه امامت را واجب الاطاعه بدانی.

نکته قابل توجه اینکه عنوان [عارفاً بحقّه] علاوه بر زیارت ائمه علیهم السلام، نسبت به حضرت معصومه سلام الله علیها نیز وارد شده که زیارت همراه با شناخت به حق ایشان، بهشت را در پی خواهد داشت. و این حاکی از مقام و جایگاه دختر حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام است.

شناخت به حق حضرت معصومه سلام الله علیها در روایات تفسیر نشده و لکن از آن جایی که طبق زیارت نامه آن حضرت تعبیر"فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْن‏” بیان شده روشن می گردد که جایگاهی بس عظیم و والا داشته که در زیارت نامه مذکور وجه تعلیل برای شفاعت ایشان نسبت به جمیع شیعیان بیان گردیده است.

این تعبیر “له شأنا من الشأن” که به صورت نکره و مجهول بیان گردیده خود متضمن جایگاه رفیعی است که تنها خداوند و راسخون در علم از آن آگاهند. بنابراین عارفاً بحقها دلالت بر جایگاهی دارد که همواره بایستی همه گونه آن حضرت و حرم ایشان را تعظیم و تکریم نمود چنانچه قبلا نیز بیان گردید.

البته تذکر به این نکته نیز شایسته است که عنوان"شأناً من الشأن” خود دارای مراتب است که مرتبه فوق آن منحصر به ائمه علیهم السلام می باشد و همین شأن است که سبب گردیده حتی انبیاء مرسل و ملائکه مقرب در قیامت، خود را محتاج رسول خدا و امیرالمؤمنین سلام الله علیهما بدانند.

اِلهی
یا حَمیدُ بِحَقِّ مُحَمَد
یا عالیُ بِحَقِّ علی
یا فاطِرُ بِحَقِّ فاطمه
یا مُحْسِنُ بِحَقِّ الحسن
یا قدیمَ الاِ حسان بِحَقِّ الحُسَیْن

عَجِّلْ لِوَلیِّکَ الْفَرَجَ صاحبَ العصرِ والزَّمان