دین مبین اسلام این‌طور نیست که با هر سنت و آیینی به مبارزه برخیزد و آن را باطل کند و بدعت بداند بلکه فقط با سنت‌هایی که با فطرت و عقل سلیم آدمی و احکام مسلم شرعی مخالف‌اند به مبارزه و مخالفت برخواسته است.

ما ایرانیان دو تقویم داریم یکی تقویم ملی که شمسی است و دیگری تقویم مذهبی است که قمری است و مبدأ هر دو تقویم هجرت حضرت رسول‌الله صلی‌الله‎علیه‎وآله از مکه به مدینه است. ولی مبنای یکی گردش زمین به دور خورشید و دیگری گردش ماه به دور زمین است و این اختلاف مبنا باعث شده که سال شمسی ده روز از سال قمری بیشتر باشد و این تفاوت باعث گردش ماه‌ها و روزهای سال قمری در سال شمسی و تداخل مناسبت‌های قمری و شمسی می‌شود. مثل روز عاشورا که روز حزن و ماتم مسلمانان است تقریباً هر 36 سال یک بار مصادف با نوروز می‌شود که عید ملی و ایام جشن و شادی ایرانیان است و امسال نیز این اتفاق در مورد سالروز شهادت حضرت امام هادی علیه‌السلام افتاده که مصادف شده است با اولین روز نوروز سال 1397 هجری شمسی.

اول اینکه نظر اسلام در مورد نوروز چست؟
دوم اینکه وظیفه ما در روز اول سال که با سالروز شهادت دهمین امام معصوم مصادف شده است چیست؟

نظر دین مبین اسلام در مورد نوروز چست؟

قاعده اولیه:
دین مبین اسلام این‌طور نیست که با هر سنت و آیینی به مبارزه برخیزد و آن را باطل کند و بدعت بداند بلکه فقط با سنت‌هایی که با فطرت و عقل سلیم آدمی و احکام مسلم شرعی مخالف‌اند به مبارزه و مخالفت برخواسته است.

در همین راستا حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به مالک اشتر فرمود:
سنّت پسندیده‌ای را که بزرگان این امت به آن رفتار نموده‌اند و موجب الفت و همبستگی شده و کار مردم به خاطر آن سروسامان گرفته است، نقض نکن و هیچ‌گاه سنّتی را پایه‌گذاری نکن که به چیزی از سنّت‌های نیک گذشته لطمه‌ای بزند؛ زیرا در این صورت پایه‌گذار آن سنّت گذشته مأجور خواهد بود و وزر و وبال شکستن آن سنت برای تو باقی خواهد ماند.[1]

بر همین اساس است که بسیاری از سنّت‌های پیش از اسلام (دوران جاهلیت) مورد تأیید اسلام قرار گرفته‌اند مثلاً قرآن کریم، حرمت و احترام ماه‌های حرام را که رسمی جاهلی بود را پاس داشته است.[2] و از این جمله است معادل صد شتر بودن مبلغ دیه[3]، تحریم لباس شُهرت[4] و…

با این‌ وجود اگر درباره نوروز، دستوری خاص از سوی شرع مقدس در تأیید یا رد آن به دست ما نمی‌رسید، بر اساس همین قاعده نخست می‌گفتیم عید نوروز به ‌عنوان یک سنت پسندیده ایرانی است که نه‌ تنها دلیل معتبری بر مذمّت و منع آن وجود ندارد، بلکه مورد تأیید شرع هم هست. 
ولکن علاوه بر قاعده اولیه مذکور احادیث معتبر متعددی در مصادر شیعه و اهل سنّتْ وجود دارد که بر صحت این عید باستانی مُهر تأیید می‌زنند.[5]

وظیفه ما در روز اول سال که با سالروز شهادت دهمین امام معصوم مصادف شده است چیست؟
بنا به دلایل متعددی در صورت تزاحم عید نوروز و ایام سوگواری و شهادت اهل‌بیت علیهم‌السلام باید بزرگداشت آنان را بر عید نوروز مقدم داشته شود.

1. همان‌طور که اشاره شد نوروز یک سنت پسندیده است و بزرگداشت آن نهایتاً مستحب می‌باشد ولی حفظ حرمت اهل‌بیت علیهم‌السلام بر هر مسلمانی واجب است و واجب بر مستحب مقدم است، پس سوگواری شهادت امام نقی علیه‌السلام بر مراسم نوروز مقدم است.

2. حفظ حرمت اهل‌بیت علیهم‌السلام نشانه ایمان و محبت قلبی آنان نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام است.

چنانچه امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: خدا رحمت کند شیعیان ما را که از زیادی گل ما به وجود آمده و با آب ولایت (و محبت) ما خمیر شده‌اند، در غم ما غمگین و در شادی ما شادمان‌اند.[6]

3. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: یعنی هرکس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه‎ی تقوای دل‌ها (ی آن‌ها) است.[7]

از ظاهر این آیه چنین برداشت می‌شود که تعظیم شعائر در نزد خداوند عزوجل، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا با تقوای درون و صفای جان، ارتباط مستقیم دارد و از آن برمی‌خیزد. «شعائرالله» به معنای علامتی ظاهری است که یاد خدا را در جانها تثبیت می‌کند و بزرگداشت و احترام به اهل‌بیت علیهم‌السلام از شعائر الهی و نشانه‌های تقوای قلوب است.

4. علاوه بر اینکه ما پدر جسمانی داریم، پدر معنوی هم داریم و همان‌طور که فرزندان مورد عاق پدر جسمانی و نسبی خود می‌شوند، ممکن است عاق پدر معنوی نیز بشوند.

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نقل می‌کنند که یک روز بعد از اینکه با حضرت رسول خدا صلی‌الله‎علیه‎وآله نماز خواندم، آن حضرت دست راست خود را بر شانه‌ام زد و مرا به سینه چسبانید و فرمود: یا علی! گفتم: لبیک یا رسول خدا! فرمود: من و تو پدران این امت هستیم، پس خدا لعنت کند کسی که عاقّ ما شود! بگو: آمین! گفتم: آمین….[8]

همان‌طور که ملاحظه فرمودید حضرت رسول‌الله صلی‌الله‎علیه‎وآله خود و حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را پدران معنوی امت معرفی کرده است. یعنی اینکه تربیت و تکامل روحی و هدایت امت بر عهده ایشان است و وقتی به رسالت و وظایف ائمه معصومین علیهم‌السلام نگاه می‌کنیم می‌بینیم که این مسئولیت را همه ایشان نیز بر عهده دارند. 

بنابراین، آن‌ها نیز پدران معنوی امت هستند و به ‌عنوان پدران امت حق بر گردن شیعیان و پیروان خود دارند. که یکی از آن حقوق احترام و تکریم است. و همان‌طور که یک انسان در سالروز وفات پدر نسبی‌اش شادمانی نمی‌کند، یا به احترام عزاداری پدر نسبی‌اش خوشحالی نمی‌کند و آن را بی‌احترامی به وی تلقی می‌نماید، به ‌طریق ‌اولی در ایام عزاداری و سالروز وفات پدر معنوی‌اش نباید شادمانی بکند و باید حرمت این روز را نگه دارد.

5. در طول تاریخ ایرانیان همواره حرمت نگه می‌داشتند و ایام حزن اهل‌بیت را بر عید نوروز مقدم می‌داشتند[9] امروزه نیز چنین است و ملت فهیم ایران در سالهای اخیر هم که ایام نوروز مصادف می‌شد با ایام حزن و اندوه اهل‌بیت علیهم‌السلام چنین می‌کردند.

نتیجه
رسانه ملی و مسئولان فرهنگی کشور وظیفه دارند که ذهن‌ها و نگاه‌های مردم را نسبت به حفظ شعائر اسلامی مدیریت کنند تا اینکه خدای‌ ناکرده از روی جهالت و غفلت نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام که پدران معنوی ما هستند بی‌حرمتی صورت نپذیرد و کاری کنند که هر روز ملت نوروز و عید باشد چنانچه حضرت علی علیه‌السلام فرمودند: «اگر روزی با گناه نکردن سپری شود، همان روز، روز عید است.»[10]

پی نوشت:
[1]. لا تَنقُضْ سُنَّةً صالِحَةً عَمِلَ بها صُدورُ هذهِ الامَّةِ و اجتَمَعَت بها الالفَةُ و صَلَحَت علَیها الرَّعِیةُ و لا تُحدِثَنَّ سُنَّةً تُضِرُّ بِشَی‌ءٍ مِن ماضِی تِلک السُّنَنِ، ……..الأجرُ لِمَن سنّ‌ها و الوِزرُعلَیک بما نَقَضتَ مِنها./ نهج البلاغة، تحقیق: صبحی صالح، ص ۴۳۱٫.
[2]. سوره توبه، آیه ۵٫ و سوره مائده، آیه ۲٫.
[3]. وسائل الشیعة، ج ۱۹، ص ۱۴۲٫.
[4]. بحارالأنوار، ج ۷۰، ص ۲۵۱٫.
[5]. مثلاً شیخ صدوق نقل می‌کند: که خدمت حضرت امیر علیه‌السلام هدیه‌ای آوردند، حضرت فرمود این چه هدیه این است؟ پاسخ دادند که این هدیه روز نوروز است، حضرت هدیه را پذیرفت و فرمود: «اصْنَعُوا لَنَا کلَّ یوْمٍ نَیرُوزاً»، شما هرروز را برای ما نوروز قرار دهید. (هرروزتان نوروز باد) وَ أُتِی عَلِی ع بِهَدِیةِ النَّیرُوزِ فَقَالَ ع مَا هَذَا قَالُوا یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ الْیوْمُ النَّیرُوزُ فَقَالَ ع اصْنَعُوا لَنَا کلَّ یوْمٍ نَیرُوزاً. / من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 300، ح 4073 .
از این روایت استفاده می‌شود که حضرت هیچ‌گونه مخالفتی با نوروز ندارند.
شبیه به این روایت از طریق اهل سنت هم وارد شده که:
مثلاً بخاری چنین روایت می‌کند:
برای علی علیه‌السلام فالوده آوردند. فرمود: «این چیست؟». گفتند: امروز نوروز است. فرمود: «فنَیرِزوا کل یوم، هر روز را نوروز کنید!» حمّاد بن سلمة بن علی بن زید، عن السعر التمیمی: أتی علیٌّ بفالوذج. قال: «ما هذا؟». قالوا: الیوم النیروز. قال: فنَیرِزوا کل یوم/ التاریخ الکبیر، البخاری، ج ۱، ص ۴۱۴٫.
شیخ طوسی هم از امام صادق علیه‌السلام نقل کرده که حضرت درباره اعمال روز اول نوروز فرمودند: روز نوروز غسل کن و پاکیزه‌ترین لباست را بپوش و خود را خوشبو نما و این روز را روزه بگیر و بعد از نماز ظهر و عصر و نوافل آن چهار رکعت نماز (با آداب خاصی) بجای آور و دعا کن خداوند گناه پنجاه سال تو را می‌آمرزد.
و اینکه یک اموری در نوروز مستحب شمرده شده دلیل بر تأیید این عید باستانی است و اینکه دین مبین اسلام مخالفت و تضادی با این عید باستانی ندارد. إِذَا کانَ یوْمُ النَّیرُوزِ- فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیابِک وَ تَطَیبْ بِأَطْیبِ طِیبِک وَ ……. ذَلِک الْیوْمَ صَائِماً فَإِذَا صَلَّیتَ النَّوَافِلَ وَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَصَلِّ بَعْدَ ذَلِک أَرْبَعَ رَکعَاتٍ تَقْرَأُ فِی أَوَّلِ کلِّ رَکعَةٍ فَاتِحَةَ الْکتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ- وَ فِی الثَّانِیةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ- وَ فِی الثَّالِثَةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الرَّابِعَةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ الْمُعَوِّذَتَینِ- وَ تَسْجُدُ بَعْدَ فَرَاغِک مِنَ الرَّکعَاتِ سَجْدَةَ الشُّکرِ وَ تَدْعُو فی‌ها یغْفَرُ لَک ذُنُوبُ خَمْسِینَ سَنَةً./ وسائل الشیعة، ج 8، ص: 173
[6]. رحم اللَّه شیعتنا خلقوا من فاضل طینتنا و عجنوا بماء ولایتنا یحزنون لحزننا و یفرحون لفرحنا./ الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری - ص 467 شبیه به این روایت را این
[7]. «وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَی الْقُلُوبِ» حج/ 32
[8]. یَا عَلِیُّ! فَقُلْتُ: لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ الله! قالَ: اَنَا وَ اَنْتَ اَبَوا هَذِهِ الْاُمَّة، فَلَعَنَ اللهُ مَنْ عَقَّنَا، قُل: آمِینَ! قُلْتُ: آمِینَ. قالَ: اَنَا وَ اَنْتَ مَوْلَیَا هَذِهِ الْاُمَّةِ، فَلَعَنَ اللهُ مَنْ اَبَقَ عَنَّا، قُلْ: آمِینَ! قُلْت: آمِینَ. ثُمَّ قَالَ: اَنَا وَ اَنْتَ رَاعِیا هَذِهِ الْاُمَّةِ، فَلَعَنَ اللهُ مَنْ ضَلَّ عَنَّا، قُلْ: آمِینَ! قُلْتُ: آمِینَ؛/ معانی الأخبار، ابن بابویه، ص 118.
[9]. محمدحسین رجبی دوانی، کارشناس تاریخ اسلام، در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم/ ۱۰ فروردین ۱۳۹۵
[10]. کلُّ یوْمٍ لَا یعْصَی اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ یوْمُ عِید /بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 88، ص: 136

تبیان