یکی از کارهای شیطان تفرقه و گسترش سوءظن و بدبینی و دامن زدن به اختلافات فکری و حقوقی و زمینه سازی برای خصومت و دشمنی بین عموم انسانها و به ویژه بین مسلمانان و مومنان است.

در سوره بقره آمده است “

یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ كَآفَّةً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ 

(اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، همگى در تسلیم و طاعت (خدا) درآیید و پیروى از گام‏هاى شیطان نكنید، كه او براى شما دشمنى آشكار است.)(بقره/ 208)

مخاطب آیه مومنان هستند که باید مراقب باشند که اختلاف افکنی و بر هم زدن صلح و آرامش ابزار شیطان است. پس باید اختلافات جزیی را نادیده بگیرند و با كنار گذاشتن آن سلامت جامعه و صلح و صفا را حفظ كنند و اختلافات را دامن نزنند.

مهم ترین نكته ای كه در این آیه بر آن تأكید شده ، آن است كه هرگونه اختلاف و یا گرایش به آن گام شیطانی دانسته شده و دامن زدن به آن و در مسیر آن قرار گرفتن نیز به عنوان گام های شیطانی تلقی شده است.

بنابراین مومنان در جامعه ایمانی با آگاهی از این موضوع با اختلافات برخورد نموده و باید مراقب باشند خود نیز در این مسیر شیطانی گام ننهند.

باید توجه نمود که شیطان اسم عام و جنس است و ابلیس فرد خاصی از آن می باشد؛ که ابلیس از ابتدای خلقت آدم و تمرد از فرمان الهی و رانده شدن از درگاه الهی سوگند خورده که انسان ها را گمراه کند.

” قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ *إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ “( [شیطان‏] گفت: «پس به عزّت تو سوگند كه همگى را جدّا از راه به در مى‏برم، مگر آن بندگان پاكدل تو را.»)(ص 82 و 83)

ابلیس در مسیر گمراهی انسان ها ، از ابزارهای مختلف از جمله اختلاف افکنی بهره می برد، که البته او در این راه تنها نیست و جنود جنی و انسی تحت ولایتش او را یاری می کنند.

قرآن پس از بیان حکم تحریم شراب و قمار به این ابزار شیطان توجه می دهد.

” إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَن یُوقِعَ بَیْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ “«شیطان مى‏خواهد در میان شما بوسیله شراب و قمار عداوت ایجاد كند، و شما را از ذكر خدا و از نماز باز دارد آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهى اكید) خوددارى خواهید كرد.» (مائده 91)

در این آیه به تصریح آمده است که “شیطان مى‏خواهد در میان شما عداوت ایجاد كند …”

همچنین خداوند بیان می کند که اختلاف افکنی میان برادران یوسف(علیه السلام) از کارهای شیطان است."… ِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّیْطانُ بَیْنِی وَ بَیْنَ إِخْوَتِی…"( … و بعد از آن كه شیطان میان من و برادرانم فساد كرد…)

شیطان برای دستیابی به این هدف سعی می کند اموری ساده و غیر مهم را به گونه ای جلوه دهد كه گویا امری مهم و ارزشی است و با تلقینات خویش می كوشد تا كدورت و تیرگی میان برادران ایمانی ایجاد کند تا آنان نتوانند مسایل ریز و خرد خویش را دوستانه حل و فصل كنند .

هر روز بر عمق اختلاف و ژرفای آن می افزایند به گونه ای كه گره ای كه با دست باز می شد با دندان و چنگ نیز غیرقابل حل می شود و هر دو شخص و یا گروه و یا جامعه در مسیر سقوط و هبوط قرار می گیرند.

قرآن در این زمینه این گونه هشدار می دهد:

” وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِینًا “

( و به بندگانم بگو: «آنچه را كه بهتر است بگویند»، كه شیطان میانشان را به هم مى‏زند، زیرا شیطان همواره براى انسان دشمنى آشكار است.)(اسراء 53)

بنابراین در سخن گفتن هایمان باید به شدت مراقب باشیم و تقوای الهی را پیشه کنیم که بی پروایی نتایج بسیار بدی به همراه دارد.

از امام کاظم(علیه السلام) پرسیدند، جهاد با کدام دشمن واجب تر است؟

فرمودند: “اَقْرَبَهُمْ اِلَیْکَ، و اَعْداهُمْ لَکَ… وَ مَنْ یُحَرِّضُ اَعْداءَکَ عَلَیْکَ وَ هُوَ اِبْلیسُ؛ آنکه از همه به تو نزدیک تر، و دشمنی او از همه بیشتر است… و دیگر دشمنان را علیه تو تحریک می کند و آن ابلیس است.”

در حدیثی دیگر در هشداری به مۆمنان ، امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: “لقد نصب ابلیس حبائله فی دارالغرور، فما یقصد فیها الا اولیاءنا” (ابلیس در این سرای پر فریب،دام های خود را برنهاده است و هدفش کسی جز دوستداران ما نیست.)

این آیات و روایات هشداری است برای مۆمنان که برای حفظ جامعه ایمانی خود باید مراقب باشند و از هر گونه اختلاف و هرگونه صحبت، سخنرانی و هر آنچه موجبات اختلاف را فراهم می کند پرهیز نمایند.

البته توجه به حفظ وحدت در کل جامعه اسلامی از ضروریات امروز جهان اسلام است که علما و نخبگان مسلمان باید همواره به این مهم توجه نموده و از هر گونه صحبت و فتوایی که منجر به اختلاف است دوری کنند و بدانند که اگر چنین کنند در مسیری شیطانی قدم نهاده اند.

فاطمه خالکی /بخش قرآن تبیان